Η ΤΑΠΛΑ

Η ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ

ΚΑΛΥΜΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗΣ-Η ΤΑΠΛΑ

Μελέτη Δ. Οικονομίδη-Αρχείο Πόντου τΒ, 1929

Ο όρος τάπλα αναφέρεται σε κάλυμμα της κεφαλής των γυναικών.

 Ο Οικονομίδης στην σχετική εργασία του περί της Ποντιακής αμφίεσης, που δημοσιεύτηκε το 1929 στο Αρχείο του Πόντου, το περιγράφει χαμηλό, σε σχήμα δίσκου, κατασκευαζόμενο από φέσι, χωρίς όμως να είναι στην τελική του μορφή φέσι.

Αρχικά λοιπόν, το φέσι αυτό είχε μέσα του ραμμένο ένα λεπτό στρόγγυλο έλασμα και χαμήλωνε μέσω στενού γυρίσματος και ραφής του άνω τμήματος του λίγο προς τα έξω κι έτσι σχημάτιζε δίσκο στο επάνω μέρος του κεφαλιού, ενώ ο δακτύλιος περιμετρικά του στένευε και φαινόταν ως ταινία πάχους περίπου 3,5 δαχτύλων. Αυτόν τον γύρο (βάση της τάπλας) τον έντυναν με πολίτ’κον τσίτ, δηλαδή με πολύ λεπτό βαμβακερό ύφασμα. Αυτό ήταν συνήθως χρώματος σκούρου κόκκινου και επάνω του είχε σχέδια, τα λεγόμενα πλουμία. Το τσίτι ενώ αρχικά ήταν τετράγωνο, διπλωνόταν κι έτσι διπλωμένο δενόταν γύρω από την βάση της τάπλας. Το τύλιγμα δεν γινόταν με τρόπο τυχαίο. Στόχο του είχε την ανάδειξη των σχεδίων που υπήρχαν στο τσίτι.  

Στο κάτω μέρος της τάπλας και στη πλευρά που θα φαινόταν στο μέτωπο, ραβόταν σειρά από τούρκικα δωδεκάγροσα ή εικοσπεντάγροσα  φλουριά (ρουμπίεδες και γαζία). Τα φλουριά αυτά στο πάνω μέρος του ήτανε τρυπημένα και ράβονταν έτσι ώστε το μισό του ενός να καλύπτει το μισό του άλλου. Αρχή και τέλος της σειράς αυτής ραβόταν μεγαλύτερα φλουριά των εβδομηνταπέντε γροσίων (μαχμουντιέδες). Συνολικά ραβόταν 33 ή 35 φλουριά στην μετωπική αυτή σειρά.

Στην συνέχεια πάνω σε ραμμένα μικρά φλουριά ραβόταν μικρές στενές μεταξωτές και σε χρώμα μαύρο κορδέλες, τα γαιτάνια. Αυτά  ήταν τοποθετημένα στο δεξί κι αριστερό μέρος της βάσης της τάπλας και βοηθούσαν στο δέσιμο και στο στερέωμα της στο κεφάλι. Δενόταν στον αυχένα.

Η τάπλα σε όλη την επάνω επιφάνεια της, στο μέρος της δισκοειδούς επιφάνειας της δηλαδή, καλυπτόταν με πυκνές σειρές μαύρων  νημάτων ή  σκούρων μπλε, μεταξωτών. Είτε ακτινοειδώς, είτε κυκλικά τα μεταξωτά νήματα κεντιόνταν και κάλυπταν όλη την επιφάνεια.

Γενικά, αυτήν την τάπλα την φορούσαν οι ενήλικες κοπέλες και κυρίες. Στη Λιβερά οι κοπέλες δεν φορούσαν τάπλα και πριν τα 16 τους χρόνια δεν τη φορούσαν και οι κοπελίτσες των περιοχών Χαλδίας, Τραπεζούντας, Σάντας και των χωριών αυτής. Μετά το 16ο έτος της ηλικίας τους την φορούσαν κι αυτές, καλυπτόμενη όμως με τσίτ’ ή λετζέκ’.

Έπαιρναν το κατάλληλο για την ηλικία τους μαντήλι κεφαλής, το οποίο από τετράγωνο το δίπλωναν σε τρίγωνο, το τοποθετούσαν πάνω από την τάπλα και κάλυπταν όλο το κεφάλι. Τα δυο άκρα του σταυρώνονταν κάτω από το λαιμό και δένονταν είτε επί της κορυφής του κεφαλιού ή πίσω στον αυχένα και κάτω από τις πλεξούδες.

Ο Οικονομίδης στην προαναφερθείσα καταγραφή του σημειώνει πως ο τρόπος με τον οποίον φοριόταν καλύμματα κεφαλής όπως η τάπλα και το τεπελίκ ήταν χαμηλωμένα στο μέτωπο, λίγο λοξά και δια 2 μεταξωτών κορδονιών δενόταν είτε πίσω του κεφαλιού κάτω της πλεξούδας ή πλεξούδων, είτε κάτω από τον λαιμό αφού πρώτα περνούσαν πίσω από τα αυτιά.

Παρεμφερή της τάπλας καλύμματα κεφαλής που θα εξεταστούν ξεχωριστά για την πλήρη κατανόηση τους το τεπελίκ’, το κουρσίν, το τερλίκ’, το φιντσάν, και το κουκούλλ’.

Παρουσίαση μελέτης:

Λένα Σαββίδου

Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό


Υποσημείωση υπογράφουσας: καμία μελέτη από μόνη της δεν μπορεί να μας δώσει την ακριβή εικόνα για την Ποντιακή ενδυμασία και τα κομμάτια που την αποτελούσαν. Αυτή συνάγεται μόνον από την ενδελεχή μελέτη του σύνολου των καταγραφών, κειμηλίων και φωτογραφικών αρχείων που έχουμε στη διάθεση μας.