Αρχειακές φωτογραφικές καταγραφές περί της γυναικείας Ποντιακής φορεσιάς-Αρχείο Ε. Καλογερίδου το γένος Συμεωνίδη-Κερασούντα

Αρχείο οικογενείας Νικολάου και Ελισσάβετ Καλογερίδη.

(Ευχαριστώ θερμά τους κυρίους Νίκο Καλογερίδη και Νίκο Αφεντουλίδη που μας έδωσαν την χαρά να δούμε την εξαιρετική αυτή φωτογραφία από την Κερασούντα του 1900). 

Μια πανέμορφη φωτογραφία από την Κερασούντα λίγο πριν τα 1900. Πρόκειται για την Δέσποινα Συμεωνίδου που φωτογραφίζεται με την παραδοσιακή της φορεσιά. Εξαιρετική φωτογραφία που μελετώντας της μπορούμε να βγάλουμε κάποια στοιχεία που στην συνολική τους αξιολόγηση σε σχέση με το όλο φωτογραφικό υλικό που διαθέτουμε θα μας οδηγήσει σε πιο ασφαλή συμπεράσματα για την γυναικεία παραδοσιακή ένδυση στον Πόντο πριν το 22.
Τάπλα στο κεφάλι ως κάλυμμα κεφαλής γερμένη, ελαφρώς αλλά σαφώς, προς τα δεξιά. Αν και δεν πρόκειται για μοναδική περίπτωση εν τούτοις δεν είναι και η πιο συνηθισμένη στο χώρο της αρχειακής φωτογραφίας. Η τάπλα δένεται μετά από πέρασμα της πίσω από τα αυτιά στον αυχένα, ως είναι και το σύνηθες δέσιμο της, αν και σε αυτό το σημείο έχουμε δει και κάποιες εξαιρέσεις. Περιμετρικά η τάπλα είναι ντυμένη με σκούρο μονόχρωμο ύφασμα και δεξιά κι αριστερά της στολίζεται με ευμεγέθη φλουριά. Είναι τοποθετημένη σε χτενισμένο και τραβηγμένο πίσω μαλλί, πιθανόν σε χαμηλό κότσο ή κοτσίδα. Αυτό το χτένισμα το επιτυγχάνουμε αφού χτενίσουμε πολύ καλά το ίσιο μαλλί, κάνουμε χωρίστρα ακριβώς στο κέντρο της κεφαλής και τραβήξουμε τα μαλλιά πίσω από τα αυτιά για να συνεχίσουμε με το πιάσιμο τους.
Σκουλαρίκια- φλουριά κρεμαστά στα αυτιά. Το έχουμε δει και σε φωτογραφίες από την Τραπεζούντα να φοριέται αυτό το σχέδιο.Η κυρία Συμεωνίδου στη φωτογραφία είναι χωρίς βάψιμο στο πρόσωπο της κάτι που σήμερα δεν κρατείται γιατί η φορεσιά μας εμφανίζεται συνήθως σε παραστάσεις όπου οι αναγκαιότητες είναι διαφορετικές.
Σε αυτήν την φωτογραφία η ζουπούνα εμφανίζεται χωρίς κατιφέ κι έχουμε την ευκαιρία να την παρατηρήσουμε προσεκτικά και στο επάνω μέρος της. Είναι ανοιχτόχρωμη και παρόλο που στην ασπρόμαυρη φωτογραφία και δεν μπορούμε να δούμε το χρώμα της εν τούτοις πρόκειται για ανοιχτόχρωμο ύφασμα που ως βάση του έχει πλούσιο, απαλού χρωματισμού, σχέδιο με διάστικτα έντονα στοιχεία (άνθη). Η ζουπούνα έχει σχετικά στενό στηθαίο άνοιγμα που φτάνει έως το κάτω μέρους του στήθους και πολλά μικρά κουμπιά να συγκρατούν τα επάνω κι εμπρός φύλλα της. Ο αριθμός των κουμπιών δεν είναι σταθερός σε κάθε ζουπούνα. Εδώ είναι φανερά τουλάχιστον τα 14. Το μάκρος της φτάνει έως κάτω χαμηλά και καλύπτει την αρχή των κάτω άκρων, ενώ τα δύο κυρίως φύλλα της, το δίδυμο των μπροστινών και το πίσω είναι ισομήκη, κάτι σύνηθες αλλά όχι πάντοτε εμφανιζόμενο ως κανόνας. Τα μπροστινό δεξί φύλλο της ζουπούνας επανωτίζει στο αριστερό.
Τα πλαϊνά ανοίγματα της ζουπούνας είναι ψηλά κι επιτρέπουν την εμφάνιση του σαλβαριού. Το βλέπουμε πλούσιο, με πτυχώσεις και σε ύψος να σταματά φορεμένο  περίπου μία παλάμη και λίγο περισσότερο πιο ψηλά από το τελείωμα της ζουπούνας. Για να το επιτύχουμε σήμερα αυτό Έχοντας δηλαδή το σαλβάρι μας πλούσιο στο μήκος του, κανονίζουμε με το που θα βάλουμε το λάστιχο του τελειώματος του, το τελικό του μήκος.
Το καμίς της κυρίας Συμεωνίδου είναι το κλασσικό καμίς των μεταξωτών στηθαίων πτυχώσεων, φορεμένο όμως με πολύ όμορφο τρόπο. Έχουμε έντονες πτυχώσεις στα άκρα κι αφήνεται το κέντρο ελεύθερο αλλά-κι αυτό είναι το σημαντικό- καλυμμένο με δεύτερο ρούχο. Σε άλλη φωτογραφία θα δούμε πως το δεύτερο αυτό κατασάρκα φορεμένο ρούχο μπορεί να είναι φανέλα με χειροποίητο λευκοκέντι στο άνω στηθαίο  τελείωμα της. Στην συγκεκριμένη όμως φωτογραφία κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό να ειδωθεί, ξεκάθαρα. Πρακτικά όλο αυτό σημαίνει πως το καμίς φοριέται κλειστό και στις περιπτώσεις που το ανοίγουμε εσωτερικά δεν φαίνεται γυμνός λαιμός. Έχουμε φροντίσει να τον καλύψουμε.
Στην φωτογραφία αυτήν το λαχόρ μας δεν εξυπηρετεί την γυναίκα πρακτικά αλλά αισθητικά. Γι αυτόν το λόγο δεν το βλέπουμε να είναι ζωσμένο ψηλά και σταθερά. Αντιθέτως είναι χαλαρό και δεμένο με αρχή ύψους του δεσίματος του  το κάτω μέρος της μέσης. Καλύπτει όμως την κοιλιά κι αυτό πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα, γιατί θα συναντήσουμε και φωτογραφίες με το λαχόρ ακόμη χαμηλότερα δεμένο.
Τα συνολικά κοσμήματα της κυρίας Συμεωνίδου είναι ελάχιστα κι αυτά πολύ απλά και λιτά. Εκτός από τα σκουλαρίκια υπάρχει κι ένα δαχτυλίδι στο δεξί της χέρι.

Λένα ΣαββίδουΣπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό.